39 Lưu Trọng Tín

(Nguồn: https://-buc-anh-ve-viet-nam-dep-khien-ban-phai-thot-len-dat-nuoc-minh-dep-qua)

ĐỀ 04: Từ việc cảm nhận 2 đoạn thơ dưới đây, anh, chị có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa riêng và chung; giữa nước và nhà?

“Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua

Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa

Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ”

(Sóng - Xuân Quỳnh)

“Trong anh và em hôm nay

Đều có một phần Đất Nước

Khi hai đứa cầm tay

Đất Nước trong chúng mình hài hòa nồng thắm.

Khi chúng ta cầm tay mọi người

Đất nước vẹn tròn, to lớn."

(Đất Nước, trích Trường ca Mặt đường khát vọng - Nguyễn Khoa Điềm)

 

Bài làm

          Tình yêu là một trong những đề tài muôn thuở làm tốn nhiều giấy mực nhất đối với các thi nhân. Cuộc sống càng muôn màu thì tình yêu càng muôn vẻ, có bao nhiêu người yêu nhau thì có bấy nhiêu cách cảm nhận về tình yêu. Bằng sự cảm nhận của riêng mình, mỗi thi sĩ lại khoác cho tình yêu ấy một vẻ đẹp khác nhau. Điều đó đã được Nguyễn Khoa Điềm và Xuân Quỳnh thể hiện rất rõ trong hai đoạn thơ trích trong hai tác phẩm “Đất nước” được sáng tác năm 1971, in trong trường ca “Mặt đường khát vọng” và “Sóng” sáng tác năm 1967, in trong tập “Hoa dọc chiến hào” 1968.Nếu với Xuân Quỳnh đó là khát khao của người phụ nữ được sống trong “biển lớn tình yêu” bằng tình yêu và cùng tình yêu, khát khao hòa nhập tình yêu riêng tư trong tình yêu chung rộng lớn,thì Khoa Điềm chính là sự thống nhất giữa cái riêng và chung, giữa hạnh phúc lứa đôi và sự tồn tại của đất nước.Qua đó ta thấy được mối quan hệ chặt chẽ nhưng không kém phần uyển chuyển giữa riêng và chung, giữa nước và nhà trong hai đoạn thơ dưới đây:

“Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua

Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa

Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ”

(Sóng - Xuân Quỳnh)

“Trong anh và em hôm nay

Đều có một phần Đất Nước

Khi hai đứa cầm tay

Đất Nước trong chúng mình hài hòa nồng thắm.

Khi chúng ta cầm tay mọi người

Đất nước vẹn tròn, to lớn."

(Đất Nước, trích Trường ca Mặt đường khát vọng - Nguyễn Khoa Điềm)

           Bài thơ “Sóng” được viết năm 1967, nhân chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm Điền (Thái Bình), in trong tập thơ “Hoa dọc chiến hào” và đây là khổ 8,9 được trích trong bài thơ gợi lên sự cô đơn,lo lắng của người phụ nữ về tình yêu trong tương lai nhưng với niềm tin mãnh liệt về tình yêu có thể tiếp thêm sức mạnh để vượt qua những khó khăn,trắc trở.

“Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua

Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa”

          Đó là khát khao của người phụ nữ được sống trong “biển lớn tình yêu” bằng tình yêu và cùng tình yêu, khát khao hòa nhập tình yêu riêng tư trong tình yêu chung rộng lớn. Xuân Quỳnh qua khổ thơ trên đã phần nào cho người đọc nhận thức rõ về những dự cảm và nỗi băn khoăn của chị. Những từ “tuy dài thế – vẫn đi qua – dẫu rộng” như chứa đựng ở trong nó ít nhiều nỗi âu lo. Tuy thế nhà thơ vẫn tin tưởng ở tấm lòng nhân hậu và tình yêu chân thành của mình sẽ vượt qua tất cả như áng mây kia ,như năm tháng kia. Có thể nói Xuân Quỳnh yêu thương tha thiết, mãnh liệt nhưng cũng tỉnh táo nhận thức dự cảm những trắc trở, thử thách trong tình yêu; đồng thời cũng tin tưởng vào sức mạnh tình yêu sẽ giúp người phụ nữ vượt qua thử thách đến với bến bờ hạnh phúc. Cho nên, sóng sẽ đến bờ, năm tháng sẽ đi qua thời gian dài đằng đẵng và đám mây nhỏ bé sẽ vượt qua biển rộng để bay về xa. Một loạt hình ảnh thơ ẩn dụ được bố trí thành một hệ thống tương phản, đối lập để nói lên dự cảm tỉnh táo, đúng đắn và niềm tin mãnh liệt của nhà thơ vào sức mạnh của tình yêu,một tình yêu thương mãnh liệt nhưng cao thượng và vị tha.

“Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ”

          Trong khổ thơ tiếp theo cuộc đời là biển lớn tình yêu,là kết tinh vị mặn ân tình, được tạo nên và hòa lẫn cùng trăm con sóng nhỏ. Trong quan niệm của nhà thơ, số phận cá nhân không thể tách khỏi cộng đồng. “Sóng” không phải là biểu tượng của một cái tôi ngạo nghễ và cô đơn như thơ lãng mạn. Khát vọng lớn nhưng trong cách nói Xuân Quỳnh lại rất khiêm nhường : trăm con sóng nhỏ như là sự tổng hòa những vẻ đẹp khác nhau để tạo thành biển lớn. Nhà thơ đã thể hiện một khát vọng mãnh liệt muốn làm trăm con sóng để hòa mình vào đại dương bao la, hòa mình vào biển lớn tình yêu để một đời được vỗ về trong muôn ngàn yêu thươn, đó là tiếng lòng tha thiết với sự sống, với tình yêu với ham muốn dữ dội và mãnh liệt về một tình yêu vĩnh cửu, trường tồn của tác giả.

          Tóm lại, “Sóng” là bài thơ giàu giá trị nội dung và nghệ thuật. Thành công của bài thơ là nhờ vào thủ pháp nghệ thuật nhân hóa, ẩn dụ, so sánh, đối lập nhất là thể thơ ngũ ngôn giàu nhịp điệu. Nhịp điệu của sóng, nhịp điệu của tâm hồn. Tất cả đã làm hiện lên vẻ đẹp rất Xuân Quỳnh giàu trắc ẩn, suy tư và khát vọng trong tình yêu. Đọc xong bài thơ “Sóng” ta càng ngưỡng mộ hơn những con người phụ nữ Việt Nam, những con người luôn thuỷ chung, luôn sống hết mình vì một tình yêu. Xuân Quỳnh xứng đáng là một nhà thơ nữ của tình yêu lứa đôi, chị đã làm phong phú hơn cho nền thơ ca nước nhà.

          Cũng giống như “Sóng”,bài “Đất nước” viết về tình yêu đôi lứa trong niềm thương ,nỗi nhớ,thể hiện mối quan hệ sâu sắc giữ con người với quê hương, đất nước.Đoạn trích “Đất Nước” là phần đầu chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng”. Tác phẩm này được hoàn thành năm 1971, thể hiện sự thức tỉnh của thế hệ trẻ miền Nam về trách nhiệm thiêng liêng với nhân dân, đất nước.

“Trong anh và em hôm nay

Đều có một phần Đất Nước

Khi hai đứa cầm tay

Đất Nước trong chúng mình hài hòa nồng thắm

Khi chúng ta cầm tay mọi người

Đất nước vẹn tròn, to lớn.”

          Thường trong cuộc sống chúng ta thấy được mối quan hệ giữa công dân và đất nước là một khái niệm mang tính chất chính trị nhưng đã được Nguyễn Khoa Điềm khéo léo chuyển tải,làm mềm mại hóa qua lời trò chuyện mang tính chất tâm tình giữa “anh” và “em”. Ở hiện tại,đất nước hiện lên một cách gần gũi và thân thuộc, hiện diện ở trong mỗi con người, bao gồm ngôn ngữ để con người giao tiếp tư duy, bao gồm cả những phong tục tập quán tốt đẹp vẫn tồn tại trong từng nếp sống. “Khi hai đứa cầm tay/Đất Nước trong chúng mình hài hòa nồng thắm” là sự tiếp nối của ý thơ “Đất Nước là nơi ta hò hẹn”, thì đến đây trên cơ sở tình yêu lứa đôi mỗi con người phải có trách nhiệm xây dựng một tổ ấm để góp phần xây dựng một “Đất Nước hài hòa nồng thắm”. Không chỉ dừng lại ở đó, trách nhiệm của mỗi con người còn là “cầm tay mọi người”, phải nối vòng tay lớn, xây dựng khối đại đoàn kết cộng đồng vững mạnh để tạo nên một “đất nước vẹn trong to lớn” để sánh vai với các cường quốc năm châu. Không chỉ vậy hình ảnh thơ “cầm tay mọi người” còn gợi nhắc về nguồn gốc tổ tiên, nhắc nhở chúng đều cùng một mẹ sinh ra, thế nên phải biết yêu thương đùm bọc lẫn nhau, có như vậy thì dân mới giàu, nước mới mạnh được,

          Qua đó ta thấy khổ thơ với thể thơ tự do đã được tác giả sử dụng phù hợp với cảm xúc và mạch suy tưởng từ riêng đến chung, từ cụ thể đến khái quát. Các câu thơ có vần có nhịp nhưng không gò bó lại vô cùng linh hoạt và nhiều biện pháp tu từ được sử dụng hiệu quả như động từ, tính từ, điệp hình ảnh… đã góp phần thể hiện tình cảm thắm thiết, chân thành của tác giả cũng như mối quan hệ thắm thiết giữa riêng và chung, giữa cá nhân và đất nước.

          Tóm lại bằng cách vận dụng các biện pháp nghệ thuật một cách sáng tạo , tài tình như ẩn dụ, so sánh kết hợp các hình ảnh gợi hình , gợi cảm mỗi người đã tạo cho mình một phong cách nghệ thuật riêng. Vì thế, các tác phẩm tạo ra mới để lại dấu ấn riêng không bị nhòe lẫn với tác phẩm của những nhà thơ khác. Không ngoại lệ, Nguyễn Khoa Điềm luôn thể hiện một phong cách thơ trữ tình – chính luận. Với sự tự ý thức về vai trò – chức năng của một nghệ sĩ – chiến sĩ thì đối với ông, thơ ca chính là ngọn nguồn cảm hứng viết lên những bản tình ca bất hủ về đất nước. Cho nên tình yêu đôi lứa dưới con mắt của nhà thơ chính là một phần biểu hiện của tình yêu đất nước muôn đời được thể hiện rõ qua những câu thơ trong bài “Đất nước”. Còn thi sĩ Xuân Quỳnh thì ngược lại, chị tìm cho mình một tiếng nói riêng trong trái tim của một người phụ nữ hồn hậu đa sầu, đa cảm với những khoảnh khắc rung động trong tình yêu đôi lứa. Tình yêu ấy luôn cháy rực ngọn lửa trong các trang thơ của Xuân Quỳnh thật muôn màu muôn vẻ. Vì thế, dưới con mắt của thi sĩ, tình yêu luôn được cụ thể hóa trong một tâm hồn khát khao hướng tới hạnh phúc riêng tư, đời thường trong tác phẩm “Sóng” của tác giả.

          Qua việc cảm nhận ở trên ta thấy rằng, cả hai đoạn thơ đều có chung đặc điểm viết về tình yêu đôi lứa, nhưng mỗi thi sĩ lại có một tiếng nói riêng cho tư tưởng của bản thân mình. Với Nguyễn Khoa Điềm, tình yêu đất nước là vĩnh cửu, với Xuân Quỳnh tình yêu đôi lứa là muôn thuở muôn đời.Chính mỗi người lại có một phong cách thơ và cách nhìn nhận riêng về cuộc sống, góp phần rất lớn cho nền văn học nước nhà thêm phần đặc sắc và phong phú.