42 Giang Ngọc Tụ

 

(Tranh ảnh minh họa bài "Việt Bắc" của nhóm vẽ: 32 Vũ Hoàng Anh, 14 Trần Lan Hương, 07 Nguyễn Thái Quang Duy, 03 Võ Thụy Anh)

ĐỀ: Cảm nhận đoạn 8 (Những đường...núi Hồng): Người về xuôi nhớ về không khí sôi nổi của cuộc kháng chiến ở Việt Bắc và niềm vui trước những chiến công liên tiếp của quân và dân ta trong bài thơ Việt Bắc

BÀI LÀM 

       Tố Hữu tên thật là Nguyễn Kim Thành (1920-2002), quê ở Thừa Thiên – Huế. Ông xuất thân trong gia đình nhà nho nghèo nhưng có truyền thống nghệ thuật dân ca xứ Huế mang đậm bản sắc dân tộc. Cũng vì thế mà thơ ông có trữ tình-chính trị, gắn liền với khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn, giọng điệu ngọt ngào tha thiết và mang tính dân tộc đậm đà. Tố Hữu đã đóng góp và cống hiến nhiều tác phẩm có giá trị lớn cổ vũ tinh thần chiến đấu của dân tộc, tiêu biểu là bài thơ Việt Bắc của nhà thơ khắc họa hình ảnh đầy chân thực về hình ảnh thiên nhiên cũng như con người những năm tháng chiến đấu chống Pháp tại Việt Bắc. Đặc biệt là khổ thơ thứ tám của bài thơ với nỗi nhớ mong của người về xuôi về không khí sôi nổi của cuộc kháng chiến ở Việt Bắc và niềm vui trước những chiến công liên tiếp của quân và dân ta:

“Những đường Việt Bắc của ta

Đêm đêm rầm rập như là đất rung

Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan

Dân quân đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay

Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Đèn pha bật sáng như ngày mai lên

Tin vui chiến thắng trăm miền

Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về

Vui từ Đồng Tháp, An Khê

Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.”

 

Phong cảnh thiên nhiên núi rừng Việt Bắc

(https://vanhocvui.com/phan-tich-bai-tho-viet-bac-cua-to-huu.html) 

        Bài thơ thuộc thể thơ lục bác, được trích từ đoạn mở đầu trong phần I của bài "Việt Bắc", mang tính trữ tình chính trị, Tác phẩm mang âm hưởng nhẹ nhàng, tâm tình, mang màu sắc kỉ niệm với những gắn bó giữa Cách mạng và Việt Bắc. Bài thơ được Tố Hữu lấy cảm hứng từ sự kiện lịch sử vào tháng 10 -1954, khi cuộc kháng chiến chống Pháp thắng lợi, khi Trung ương Đảng cùng Chính phủ rời Việt Bắc về Hà Nội. Nhân dịp này Tố Hữu sáng tác Việt Bắc ghi lại tình cảm lưu luyến, gắn bó giữa cán bộ và nhân dân Việt Bắc, giữa miền ngược và miền xuôi. Điều này đã được thể hiện rõ nhất ở khổ tám của bài thơ.

       Vốn là một chiến sĩ cách mạng, lấy Đảng là chân lí, là ánh sáng điểm tựa, là nơi anh sẽ nguyện trung thành đi cùng và gắn bó. Vì thế, từ khi chọn lựa chân lí giác ngộ lí tưởng đảng đến khi Việt Bắc ra đời, chính là lúc Tố Hữu hiện thực hóa những lí tưởng cao đẹp của mình. Anh đã nguyện sống và kháng chiến với họ để cùng gắn bó cùng cùng sẻ chia. Khổ thơ ra trận đã phản ánh rõ điều đó:

“Những đường Việt Bắc của ta
Đêm đêm rầm rập như là đất rung”

      Những đoàn dân quân trùng trùng điệp điệp nối tiếp nhau ra trận trên khắp mọi nẻo đường. Nổi bật lên một tư thế làm chủ, những đoàn quân cứ thế bước đi cứ thế nối nhau, như thể hiện tinh thần hăng say, ý chí quyết liệt, ngày đêm nối tiếp ra trận. Những từ ngữ chỉ số nhiều “những” “đêm đêm” “của” chỉ sự sở hữu. Hình ảnh so sánh “như là đất rung” kết hơp với từ láy “rầm rập” thể hiện khí thế sôi động, lực lượng đông đảo, sức mạnh, tinh thần lạc quan và lòng yêu nước, sự quyết tâm, đoàn kết giữa Việt Bắc và Cán bộ như một cuộc ra quân vĩ đại.

     Không chỉ nhớ không khí, khí thế sôi nổi, mạnh mẽ đó, tác giả còn nhớ đoàn quân chủ lực:

Hình ảnh đoàn quân hiên ngang, xung phong ra trận

(https://hocvan12.com/hinh-tuong-nguoi-linh-tay-tien-va-viet-bac/) 

“Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan”

      Cụm từ “trùng điệp” được tách ra làm hai từ láy “điệp” và “trùng” đã diễn tả được hình ảnh những đoàn quân tinh nhuệ, lớn mạnh nối dài, đông đảo, tràn đầy khí thế trang bị quân trang, quân phục, vụ khí. Hình ảnh “ánh sao đầu súng” vừa là ngôi sao chiếu sáng trên bầu trời đêm, vừa là hình ảnh ẩn dụ những ngôi sao trên mũ của những người dân công hỏa tuyến, cùng các lực lượng kháng chiến đang kề vai sát cánh bên nhau. Hai hình ảnh trên đều là những hình ảnh thực, đậm chất sử thi và cảm hứng lãng mạn, khi đặt cạnh nhau, nó thể hiện lên rõ nét khối sức mạnh vĩ đại của dân tộc ta.

       Hình ảnh ấy càng được thể hiện đẹp đẽ hơn sau khi nối tiếp những đoàn quân là những đoàn dân công hỏa tuyến. Những con người giản dị, vốn chân lấm tay bùn chân thật mộc mạc, cũng ngày đêm nối tiếp nhau, tạo thành một làn sóng:

“Dân quân đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay”

       Với phép thậm xưng, hình ảnh toàn nước, toàn dân ra trận hiện lên càng đẹp đẽ, đầy quyết chiến quyết thắng. Các từ ngữ chỉ số nhiều “từng” “muốn” chỉ những lực lượng đông đảo, không chỉ bộ đội chính quy mà con là những người dân công, từ “đỏ đuốc” là phép đảo trật tự từ nhấn mạnh màu đỏ, một ánh lửa rực hồng ở những bó đuốc, và phải chăng hình ảnh này còn biểu tượng cho nhiệt huyết của mỗi người dân Việt Nam, tinh thần kháng chiến ác liệt, cách nói cường điệu “bước chân nát đá” như nhấn mạnh tới sức mạnh vô địch của khối đại đoàn kết toàn dân. Một cảm hứng lãng mạn vô cùng, vừa hiện thực vừa bay bổng.

         Hai câu thơ tiếp theo là hình ảnh đèn pha xuyên màn đêm đen thăm thẳm ở rừng Việt Bắc:

“Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Đèn pha bật sáng như ngày mai lên”

        Trên bước đường ra trận không thể thiếu được hình ảnh những chiếc xe tăng nối đuôi nhau ngày đêm vượt núi vượt bom đạn để mang ra tiền tuyến. “nghìn đêm” cùng từ láy “thăm thẳm” và hình ảnh “sương dày” gợi ý nghĩa biểu tượng đó chính là những khó khăn đang luôn đợi chờ, những gian khổ gập ghềnh trong thời kì kháng chiến. Đối lập với những khó khăn, thử thách đó là phép so sánh “như ngày mai lên” cùng với hình ảnh “đèn pha bật sáng” như một tương lai tươi sáng, nó là bút pháp hiện thực thể hiện một niềm tin chiến thắng, một tinh thần lạc quan, những hi vọng vẫn luôn đợi chờ ta phía trước, đó chính là sự xứng đáng cho sự đồng lòng đoàn kết của toàn dân tộc.

         Cuối cùng, tác giả thể hiện niềm phấn chấn đang tràn ngập lòng người trước sự lớn mạnh vượt bậc của quân đội ta khi cuộc kháng chiến đang bước vào giai đoạn cuối cùng: giai đoạn tổng phản công giành thắng lợi:

Bác Hồ cùng người dân Việt Bắc ăn mừng chiến thắng

(https://hochiminh.vn/tu-tuong-dao-duc-ho-chi-minh/nghien-cuu-tu-tuong-dao-duc-ho-chi-minh/hoc-va-lam-theo-bac-ve-gan-bo-voi-nhan-dan-2212)

“Tin vui chiến thắng trăm miền

Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về

Vui từ Đồng Tháp, An Khê

Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.”

          Nhịp thơ nhanh mạnh nhấn mạnh niềm vui chiến thắng.Tin thắng trận từ khắp các chiến trường trong cả nước dồn dập đổ về chiến khu Việt Bắc. Điệp từ “vui” lặp lại ba lần cùng với phép liệt kệ các địa danh “Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên, Đồng Tháp, An Khê, Việt Bắc, đèo De, núi Hồng” vừa tạo được không khí phấn chấn, rộn ràng vừa biểu đạt ý: chiến khu Việt Bắc chính là đầu não của cuộc kháng chiến và niềm vui thắng lợi từ khắp nơi dồn tụ về đó, để rồi từ đó lại tỏa đi trăm ngả. Với nhiều điệp từ, phép so sánh dộc đáo, hình ảnh giàu sức gợi, đặc biệt là khuynh hướng sử thi, cảm hứng lãng mạn sâu sắc ,khổ thơ trên đã thể hiện được tình cảm lưu luyến, gắn bó giữa cán bộ và nhân dân Việt Bắc, giữa miền ngược và miền xuôi. Đồng thời tác giả khẳng định tình cảm thuỷ chung của người cán bộ về xuôi với nhân dân Việt Bắc, với cuộc kháng chiến với Cách mạng.

             Khổ tám của bài thơ là một bức tranh toàn cảnh về thiên nhiên, con người, cuộc sống, lao động và chiến đấu của chiến khu Việt Bắc. Tố Hữu đã vận dụng thể thơ lục bát một cách tài tình vừa tạo ra âm hưởng thống nhất vừa biến hóa đa dạng.Nhịp thơ, điệp cấu trúc, gieo vần, nhạc điệu khi nhanh,khi chậm, khi trầm lắng tha thiết nỗi nhớ ,khi hào hùng dồn dập… Kết hợp vớii âm điệu ngọt ngào, êm ái, trở đi trở lại nhịp nhàng như lời ru, đưa người đọc vào thế giới tâm tình đằm thắm Cùng với những hình ảnh thơ dung dị quen thuộc, tiêu biểu cho cảnh vật và con người Việt Bắc.Từ đó khổ thơ hiện lên như khúc hùng ca phản ánh chân thật cách mạng Việt Nam trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp và cũng là bản tình ca về truyền thống anh hùng, bất khuất, ân nghĩa, chung thủy của Cách mạng, của dân tộc ta, ca ngợi con người Việt Nam với nhiều phẩm chất tốt đẹp với truyền thống uống nước nhớ nguốn, thể hiện lòng yêu nước nồng nàn, biết ơn sâu sắc.

         Mỗi bài thơ là mỗi cảm nhận, là một vẻ đẹp con người, thiên nhiên, tình cảm khác nhau. Và khổ tám bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu đã cho ta thấy những kỉ niệm đẹp của người về xuôi về không khí sôi nổi của cuộc kháng chiến ở Việt Bắc và niềm vui trước những chiến công liên tiếp của quân và dân ta. Đồng thời ta cũng thấy được khả năng tài tình của thi sĩ với những hình ảnh mộc mạc, giản dị, gần gũi mà nên thơ, giàu tính tượng hình cùng với các phép điệp, từ láy, vần điệu nhịp nhàng khiến cho nỗi nhớ trong bài thơ trở nên nồng nàn, sâu đậm. Đặc biệt là khổ thơ còn mang đậm chất sử thi và cảm hứng lãng mạn trữ tình mang hào khí của thời đại. Qua khổ thơ trên, người đọc có cái nhìn mới, rõ nét hơn về vẻ đẹp của thiên nhiên cũng như là con người, giúp ta thêm yêu đời, trân trọng, giữ gìn những nét đẹp xung quanh ta.

Hình ảnh nhà thơ Tố Hữu

(http://vannghequandoi.com.vn/binh-luan-van-nghe/to-huu-khong-di-ung-voi-tho-tinh_11309.html)