36 Phan Nguyễn Minh Thư

(tranh ảnh minh họa bài "Sóng" của nhóm vẽ: 32 Vũ Hoàng Anh Thư, 14 Trần Lan Hương, 07 Nguyễn Thái Quang Duy, 3 Võ Thụy Anh)

ĐỀ 2: Cảm nhận Khổ 4-6 bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh, Anh/chị hãy làm rõ khát vọng yêu thương và được yêu thương trong tâm hồn nhân vật trữ tình "em"

Bài làm

          Trước Xuân Quỳnh đã có không ít thi sĩ viết về tình yêu - đề tài muôn thuở và không bao giờ vơi cạn của thi ca - thế nhưng, cũng với đề tài này, nữ sĩ Xuân Quỳnh đã thực sự để lại dấu ấn trên thi đàn Việt Nam. Từ những năm khói lửa chiến tranh, những vần thơ của Xuân Quỳnh đã làm bồi hồi bao trái tim người đọc. Thi sĩ đã đem đến cảm nhận về một tình yêu thuần khiết và hết sức dạt dào, tha thiết. “Sóng” có thể coi là một trong số những bài thơ về tình yêu hay nhất của nữ sĩ. Có người đã từng nói “Sóng” của Xuân Quỳnh là một bài ca về một tình yêu giản dị mà đẹp đến mê lòng. Tình yêu luôn có nhu cầu được chia sẻ và giãi bày. Xuân Quỳnh đã mượn "sóng" - một hình ảnh đặc biệt - để bộc lộ khát vọng yêu thương và được yêu thương trong tâm hồn nhân vật trữ tình “em” qua ba khổ thơ sau:

                               “…Sóng bắt đầu từ gió

                 Gió bắt đầu từ đâu?

                 Em cũng không biết nữa

                 Khi nào ta yêu nhau.

                 Con sóng dưới lòng sâu

                 Con sóng trên mặt nước

                 Ôi con sóng nhớ bờ

                 Ngày đêm không ngủ được

                 Lòng em nhớ đến anh

                 Cả trong mơ còn thức.

                 Dẫu xuôi về phương Bắc

                 Dẫu ngược về phương Nam

                 Nơi nào em cũng nghĩ

                 Hướng về anh – một phương…” 

 

                         (https://toplist.vn/top-list/bai-van-phan-tich-bai-tho-song-cua-xuan-quynh-hay-nhat-35437.htm)

 

          Bài thơ “Sóng” được sáng tác năm 1967, được viết trong một chuyến đi thực tế đến vùng biển Diêm Điền (Thái Bình). Đứng trước bờ biển rộng mênh mông, rộng lớn với những con sóng ào ạt xô vào bờ, trong lòng Xuân Quỳnh gợi lên nhiều suy tư, trăn trở và cảm xúc, từ đó là nguồn cảm hứng để nữ sĩ sáng tác bài thơ này. Tác phẩm được in trong tập “Hoa dọc chiến hào” (1968). Bài thơ là sự kết hợp giữa hình ảnh “sóng” và hình ảnh “em” – người con gái trong tình yêu.

          Nguồn gốc của sóng cũng là nguồn gốc bí ẩn của tình yêu. Đứng trước biển, người phụ nữ muốn cắt nghĩa về nguồn gốc của sóng để tìm lời đáp cho câu hỏi về sự khởi nguồn của tình yêu trong trái tim mình:

               “…Sóng bắt đầu từ gió

              Gió bắt đầu từ đâu?

              Em cũng không biết nữa

              Khi nào ta yêu nhau."

          Đôi khi sóng bắt đầu từ những cơn gió trên bầu trời - đó là cách lý giải dựa trên quy luật của tự nhiên, và chúng ta thường không biết câu trả lời cho câu hỏi “gió bắt đầu từ đâu?”. Vì gió bắt nguồn từ nơi nào chẳng một ai biết cả, cũng giống như tình yêu sinh ra vốn dĩ không có điểm đầu và điểm cuối, không có giới hạn và không dễ dàng tìm kiếm câu trả lời. Người con gái cũng không thể xác định được từ khi nào anh và em yêu nhau. Hình ảnh “em” hiện lên với cái lắc đầu ngượng ngùng nhưng đầy hạnh phúc. Nguồn gốc của tình yêu dường như đã trở thành một điều bí ẩn không có ranh giới, tình yêu có quy luật riêng của nó và nó không cần tuân theo bất kỳ quy tắc nào. Đó là thứ tình cảm mà chỉ có trái tim mới hiểu được. Cũng giống như ông hoàng Xuân Diệu từng nói:

                         “Có ai cắt nghĩa được tình yêu

                            Có khó gì đâu một buổi chiều

                            Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt

                            Bằng mây nhè nhẹ, gió hiu hiu”

          Tấm lòng thuỷ chung trong sáng được thể hiện qua nỗi nhớ, nỗi nhớ tràn đầy không gian, thời gian:

                       "Con sóng dưới lòng sâu

                   Con sóng trên mặt nước

                   Ôi con sóng nhớ bờ

                   Ngày đêm không ngủ được"

         Có tình yêu nào mà không phải trải qua nỗi nhớ. Dù ở không gian “dưới lòng sâu” hay “trên mặt nước”, dù thời gian “ngày” hay “đêm” thì con sóng vẫn nhớ “đến bờ” mà thao thức bồn chồn đến nỗi “không ngủ được”. Xuân Quỳnh đã lấy không gian và thời gian để đo đếm nỗi nhớ trong tình yêu. Nhưng nào ai có thể đong đếm hết được nỗi nhớ? Nếu sóng nhớ đến bờ thì em cũng nhớ đến anh. Nỗi nhớ ấy luôn thường trực trong tâm trí của “em”. Ngay đến trong giấc mơ cũng chẳng thể nào ngừng được. Nỗi nhớ đong đầy khắp cả không gian, thời gian và trong tiềm thức. Giống như ca dao đã từng diễn tả nỗi nhớ của những người yêu nhau:

“Nhớ ai bổi hổi bồi hồi,

Như đứng đống lửa như ngồi đống than?”

            Hay như trong bài thơ “Tương tư” của Nguyễn Bính:

  “Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông

   Một người chín nhớ mười mong một người

Gió mưa là bệnh của trời

Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng”

           Nỗi nhớ trong tình yêu đã không còn xa lạ gì, nhưng cách diễn tả của Xuân Quỳnh lại thật đặc biệt.

“Lòng em nhớ đến anh

 Cả trong mơ còn thức.”

             “Thức” là thao thức, có một nỗi nhớ không bao giờ ngủ yên trong trái tim thao thức của Xuân Quỳnh. “Thức” còn là tiềm thức bao la, là nỗi nhớ vượt qua cả cõi thực và mộng. như vậy, nỗi nhớ không chỉ xuyên qua ở tầng ý thức mà còn ăn sâu vào tiềm thức để ẩn hiện trong mỗi giấc mơ. Cái dào dạt sôi trào, cái da diết sâu lắng của nỗi nhớ thương đã khiến cảm xúc tràn bờ, tăng số lượng từ bốn lên sáu dòng thơ, làm bật lên cái tận cùng của nỗi nhớ. với những dòng thơ này, Xuân Quỳnh đã phá vỡ các giới hạn, dẫn độc giả vào cõi vô biên của tâm hồn con người đang yêu.

          Khắc họa vẻ đẹp chung thủy của người phụ nữ khi yêu, Xuân Quỳnh không dùng lời thề nguyền đêm trăng hay chén rượu bôi, kỉ vật duyên mà nhà thơ thể hiện bằng những lời thủ thỉ hết sức tự nhiên, đằm thắm, chân thành:

                    "Dẫu xuôi về phương Bắc

                 Dẫu ngược về phương Nam

                 Nơi nào em cũng nghĩ

                 Hướng về anh – một phương…”

          Biện pháp điệp cấu trúc kết hợp với cặp từ đối lập “xuôi – ngược”, “Bắc – Nam” đã bao quát được toàn bộ không gian rộng lớn, không chỉ trong tầm đất nước mà rộng hơn là vũ trụ. Từ “dẫu” được lặp lại nhằm nhấn mạnh sự phủ định, không quan tâm khoảng cách xa xôi cách trở giữa anh và em, em ở đây luôn nghĩ đến anh, một lòng hướng về và chờ đợi anh. Từ “nghĩ” được nhà thơ sử dụng bên cạnh việc mang nghĩa là suy nghĩ đơn thuần trong đầu óc con người thì còn có ý tô đậm ý chí, niềm tin và khát vọng của người con gái. Họ không còn rụt rè, chờ đợi sự chủ động từ đối phương, theo họ tình yêu luôn phải rõ ràng và bình đẳng, khi đã quyết định dành tình cảm cho một ai đó thì phải yêu cho ra yêu, yêu thật trọn vẹn, thật hết lòng. Vì mang tâm ý như vậy mà từng dòng thơ của Xuân Quỳnh khi vang lên không chỉ mang nét gì đó đáng yêu mà còn đầy rắn rỏi, quyết liệt, dứt khoát. Khổ thơ vừa là lời bày tỏ chân thành, vừa là sự hiện thân đẹp đẽ của lòng chung thủy nơi người con gái trong tình yêu.

          Bài thơ là sự cảm nhận về tình yêu từ hình tượng sóng với tất cả những sắc thái, cung bậc (nỗi nhớ, sự thủy chung, trắc trở) và cả khát vọng vĩnh cửu hóa tình yêu của một tâm hồn phụ nữ luôn chân thành, khát khao hạnh phúc. Thể thơ năm chữ, nhịp điệu thơ đa dạng, linh hoạt tạo nên âm hưởng của những con sóng: lúc dạt dào sôi nổi, lúc sâu lắng dịu êm rất phù hợp với việc gởi gắm tâm tư sâu kín và những trạng thái tình cảm phức tạp của tâm hồn. Cấu trúc bài thơ được xác lập theo kiểu đan xen giữa hình tượng sóng-bờ, anh-em cũng góp phần làm nên nét đặc sắc cho bài thơ.

          Với giọng điệu lúc nhẹ nhàng, lúc mãnh liệt, đôi khi lại sâu lắng, ba khổ thơ trên đã phần nào thể hiện được khát vọng yêu thương và được yêu thương trong tâm hồn nhân vật trữ tình “em”. Đồng thời cũng nhấn mạnh khát khao mãnh liệt và vô cùng cháy bỏng của nữ sĩ muốn sống hết mình trong tình yêu vĩnh hằng. Bằng việc sử dụng hình ảnh “sóng” để nói lên tiếng lòng của mình, bài thơ trở thành một tác phẩm xuất sắc đã và sẽ để lại nhiều dư vang trong trái tim bạn đọc và đặc biệt là những tâm hồn đang say đắm trong tình yêu.