30 Lê Như Quỳnh

(Tranh ảnh minh họa bài "Tây Tiến" của nhóm vẽ: 32 Vũ Hoàng Anh Thư, 14 Trần Lan Hương, 07 Nguyễn Thái Quang Duy, 3 Võ Thụy Anh)

ĐỀ 7: Sự sáng tạo qua ngòi bút điêu luyện của tác giả trong:

"Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc,

Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới,

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.

Rải rác biên cương mồ viễn xứ,

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh."

(Trích Tây Tiến, Quang Dũng)

Những đường Việt Bắc của ta

Ðêm đêm rầm rập như là đất rung

Quân đi điệp điệp trùng trùng

Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan

Dân công đỏ đuốc từng đoàn

Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay.

(Trích Việt Bắc, Tố Hữu)

Bài làm

           Thời kháng chiến chống Mỹ, nền văn học thơ ca nước nhà thường hướng về cảm hứng sử thi và lãng mạn để thể hiện tinh thần yêu nước của cách mạng Việt Nam . Trong bài “Tây Tiến “ của Quang Dũng , ông đã khắc họa nên vẻ đẹp vừa mạnh mẽ vừa lãng mạn của những người chiến sĩ kháng chiến chống quân xâm lược. Với bài “Việt Bắc” của Tố Hữu thì ông lại nhớ về những kỉ niệm đánh giặc cùng với những ngày tháng gắn bó, hỗ trợ của nhân dân Việt Bắc dành cho các chiến sĩ trên đường kháng chiến,thông qua sự sáng tạo qua ngòi bút điêu luyện của tác giả trong hai thi phẩm sau chúng ta sẽ cảm nhận những gì mà các chiến sĩ gian lao đã trải qua để mang lại cho đất nước ánh sáng của sự hòa bình, độc lập!

"Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc,

Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới,

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.

Rải rác biên cương mồ viễn xứ,

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh."

(Trích Tây Tiến, Quang Dũng)

"Những đường Việt Bắc của ta

Ðêm đêm rầm rập như là đất rung

Quân đi điệp điệp trùng trùng

Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan

Dân công đỏ đuốc từng đoàn

Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay."

(Trích Việt Bắc, Tố Hữu)

          Ở nơi chiến trường khốc liệt , đã hiện lên hình ảnh người chiến sĩ Tây Tiến hiên ngang, bi tráng , coi thường sự khó khăn để đạt được lẽ sống cao đẹp qua hai câu thơ sau:

“ Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc,

Quân xanh màu lá dữ oai hùm ”

          Hình ảnh tả thực cùng với ngòi bút lãng mạn thông qua các hình ảnh “không mọc tóc”, “quân xanh màu lá” gợi tả sự bi tráng của người cán bộ, đống thời còn gợi sự bi thương từ ngoại hình ốm yếu , tiều tọc do sự khắc nghiệt nơi chiến trường . Trong bộ quần áo xanh lá tượng trưng cho người chiến sĩ lúc bấy giờ , nhưng do thời tiết cùng với hoàn cảnh sống khó khăn ấy , những người cán bộ đã không tránh khỏi những ngày tháng chiến đấu vất vả bữa đói bữa no , cùng với cơn sốt rét ác đã làm cho người cán bộ phần nào vơi đi vẻ hào hùng ấy buộc người cán bộ phải hy sinh một phần nào đó.

          Có những lúc khó khăn đến khắc nghiệt ấy , nhưng họ vẫn chiến đấu oai dũng vì tương lai , vì một ngày tốt đẹp hơn của đất nước mà họ không quản ngại thách thức để vững bước hiên ngang nơi hiểm trở .Niềm tự hào của dân tộc trước những hình ảnh kỳ dị nhưng lại đan xen những sự khó khăn, độc đáo, gân guốc của người lính. Bên cạnh những lúc khó khăn ấy là một tâm hồn lãng mạn hào hoa của người chiến sĩ:

" Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội nhớ kiều thơm "

          Hai chữ “mắt trừng” được hiểu như là hình ảnh đôi mắt trừng lên hung dữ nhìn thẳng về hướng kẻ địch khẳng định sự quyết tâm thù địch, không những vậy đó còn là hình ảnh đôi mắt hướng về Hà Nội nơi mà các chiến sĩ đã tạm gác những kỉ niệm buồn vui, những người thân yêu nhất của mình, những mái trường xưa , những người bạn thuở bé , vì tương lai tươi sáng của Tổ Quốc , vì một cuộc sống ấm no của đồng bào Việt Nam , mà họ sẵn sàng lên đường thực hiện nghĩa vụ thiêng liêng cao cả ấy . Họ không chỉ là người biết cầm súng kháng chiến mà còn có một tâm hồn lãng mạn, thắm đượm nỗi nhớ về quê hương, về con người Việt Nam lúc bấy giờ . Kiên cường nơi kháng chiến nhưng là những người con của cách mạng sẵn sàng dâng hiến vì sự sống , tuổi trẻ cho Tổ quốc.

          Khác những tâm hồn lãng mạn luôn hướng về Tổ quốc là sự khắc nghiệt nơi chiến trường còn là cả một sự hy sinh vĩ đại của người con xa quê hương qua hai dòng thơ:

" Rải rác biên cương mồ viễn xứ,

chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh."

          Từ Hán – Việt , nói giảm, nhân hóa “biên cương” , “ mồ viễn xứ ” sự hy sinh anh dũng , xem cái chết, sự hy sinh hết sức nhẹ nhàng , thanh thản , không phải đó là sự ra đi để vì sự nghiệp Tổ Quốc mà là sự trở về từ nơi mình đã kháng chiến oan liệt như thế . Sự khẳng định ấy cho thấy người chiến sĩ không màng tới sự khó khăn, khốc liệt mà họ chỉ xem đó là nơi mà họ chiến đấu vì Tổ Quốc vì nhân dân sự quyết tâm giành thắng lợi đem về cho nước nhà . Tái hiện lại một không gian bao la bát ngát chứa đựng những con người tràn đầy sức sống cùng với vẻ đẹp bi tráng của cả một thế hệ thanh niên sau cách mạng Tháng Tám.

         Sáu câu thơ về chân dung người lính Tây Tiên hùng dũng, thiêng liêng ấy được viết bằng bút pháp sử thi và cảm hứng lãng mạn . Ngòi bút của Quang Dũng thường hướng về những người con cách mạng phi thường có lí tưởng sống cao đẹp , nhiều biện pháp nghệ thuật được sử dụng đan xen như : so sánh , nhân hóa ,... đã khắc họa thành công nên vẻ đẹp hình ảnh đoàn quân chông Pháp gian khổ, kiên cường nhưng sâu trong tiềm thức vẫn là những người mang tâm hồn lãng mạn, và rất dỗi hào hùng.

         Qua ngòi bút cảm hứng sử thi của Tố Hữu , hình ảnh đoàn quân ra trận đầy sự hùng tráng , qua những nơi mà người Việt Bắc cống hiến để phục vụ cho nước nhà .

“ Những đường Việt Bắc của ta

Ðêm đêm rầm rập như là đất rung

Quân đi điệp điệp trùng trùng

Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan

Dân công đỏ đuốc từng đoàn

Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay."

         "Những đường Việt Bắc” nơi mà con người Việt Bắc mở ra để phục vụ cho những bước chân kháng chiến , niềm tin mãnh liệt vào sự nghiệp đất nước nhất định sẽ thành công . Cùng với hai chữ “ của ta” khẳng định chắt nịch về những con đường Việt Bắc đã và đang được giải phóng. Hình ảnh thơ “ đêm đêm”,từ láy” rầm rập”,”đất rung” miêu tả những bước đi hào hùng , đầy dũng khí của một tốp người đang chiến đấu ngày đêm. Hình ảnh so sánh kết hợp với những từ ngữ âm thanh mạnh mẽ đã gợi nên một không gian tràn đầy khí thế chiến đấu hiên ngang , dũng khí , mạnh mẽ đến nổi làm rung chuyển cả một vùng đất . Khí thế ngút ngàn của các chiến sĩ hình dung đến một cuộc diễu binh hùng tráng của cả dân tộc.

          Điệp ngữ “ điệp điệp trùng trùng” gợi nên sự lớn mạnh là sức mạnh của trưởng thành quân dân ta kết hợp với hình ảnh “ ánh sao đầu súng” hình ảnh tả thực khi hàng tốp người lính hàng quân dưới bầu trời tối đầy sao , ngôi sao trên mũ các anh còn tượng trưng cho lí tượng sống cao đẹp, . Khẩu súng tượng trưng cho ý chí đánh giặc của người lính, chiếc mũ là cách nói hoán dụ để nói về người lính nhưng đồng thời lại để chỉ tầm vóc vươn tới vì sao của người lính .

          Nối tiếp với đoàn người hào hùng bức đi hiên ngang chiến đấu là hình ảnh những đoàn dân công hy sinh phục vụ cho tuyến binh kháng chiến trong hai câu thơ:

“Dân công đỏ đuốc từng đoàn

Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay."

         Mở đầu hai câu thơ là hai chữ “dân công “ cuối câu là hai chữ “ từng đoàn “ cấu trúc gợi ra sự điệp trùng vô tận của những người dân công . Những người mở đường , xẻ núi , tiếp tế lương thực , thuốc men , đạn dược ra tuyến tuyền. Nghệ thuật đảo ngữ và hai thanh trắc liên tiếp trong cụm từ “đỏ đuốc “ , “nát đá” làm tô đậm lên khí thế , sức mảnh của đoàn dân công . Những hình ảnh đuốc soi đường , đỏ rực trong đêm tối nối tiếp nhau làm nổi bật lên cả một vùng không gian rộng lớn gợi lên không khí vui tươi, náo nhiệt nơi vùng núi.

          Cách nói quá hình ảnh “bước chân nát đá” tôn lên vẻ đẹp sức mạnh phi thường của các anh chị dân công và “ muôn tàu lửa bay” giàu sức gợi hình gợi cảm, đó là lửa bay lên từ ngọn đuốc trong đâm tối hay ngọn lửa cháy rực trong trái tim yêu nước của đoàn dân công.

          Cùng với hình ảnh tả thực , cấu trúc điệp ngữ , nghệ thuật đảo ngữ qua ngòi bút sử thi và lãng mạn, sáu dòng thơ tuy tràn đầy lẽ sống mãnh liệt cao đẹp nhưng còn đan xen những hình ảnh hiện thực và lãng mạn của bầu trời đầy sao và một vùng không gian rực sáng của những ngọn đuốc gợi nên một bức tranh kết hợp giữa con người và thiên nhiên hiện lên vô cùng đẹp. Không những vậy từng bước chân của các chiến sĩ Việt Bắc là sự cống hiến và phục vụ cho Tổ quốc của đồng bào Việt Bắc , không thể chiến đấu như các bộ được nhưng họ vẫn có lí tưởng sống cao đẹp thông qua những sự hy sinh thầm lặng , ngày qua ngày cùng sánh vai với quân dân vượt qua hoàn cảnh khắc nghiệt . Con người Việt Nam tuy nhỏ bé nhưng ý chí kiên cường thì không gì có thể so sánh bằng .

          Dưới sự sáng tạo qua ngòi bút cảm hứng sử thi và lãng mạn của hai tác giả, hai đoạn thơ hiện lên vô cùng chân thực hình ảnh các cán bộ, chiến sĩ cùng chung lẽ sống, giấc mơ , những tháng ngày gian khổ , khao khát về ngày mai độc lập, còn khắc họa được vẻ đẹp người lính vừa hào hùng vùa hào hoa , vừa mang tinh thần quyết tâm chiến đấu đồng thời vẫn mang nét lãng mạn ở trong bất cứ hoàn cảnh nào. Với “Tây Tiến” đươc viết năm 1948 , với thể thơ bảy chữ đã khắc họa những khó khăn , gian khổ trên đường hành quân của những người lính Tây Tiến ở giai đoạn này như là : sự thiếu thốn, những căn bệnh sốt rét ác tính nơi rừng thiêng nước động ... khiến vẻ đẹp hào hùng của người lính trong Tây Tiến phản phất sự bi thương đâu đấy . Còn với “ Việt Bắc” được viết sau kháng chiến chống Pháp theo thể thơ lục bát để thể hiện rõ hồn thơ trữ tình, chính trị đồng thời bộc lộ niềm tin lãng mạn vào lí tưởng cách mạng của Tố Hữu . hai đoạn thơ trên đã minh chứng rõ cho phong cách nghệ thuật của tác giả . Quang Dũng là một nhà thơ mang phong cách lãng mạn và hài hòa với Tố Hữu là thơ mang phong cách sử thi và lãng mạn,hào hùng.

          Qua hai bài thơ trên tác giả đã đem đến cho người đọc một cách nhìn khác về những người con của cách mạng , họ không chỉ hiên ngang, mạnh mẽ mà len lõi đâu đấy một trái tim tràn đầy tình yêu quê hương .Không những vậy còn cho ta thấy được hình ảnh đoàn quân nước ta tuy có khó khăn , gian khổ nhưng đâu đó vẫn có những lúc các chiến sĩ lạc quan yêu đời , tinh thần chiến đấu hiên ngang, mãnh liệt, bi tráng trong cuộc kháng chiến chống Pháp . Đó có thể là hình tượng mở đầu cho tầng lớp chiến sĩ thời kháng chiến chống Mỹ , còn là tấm gương cho các thế hệ sau này noi theo để nối bước ông cha ta giữ vững nền hòa bình độc lập dân tộc Việt Nam.